Prawo autorskie w Internecie

Prawo autorskie to dość drażliwy temat szczególnie w Internecie, który umożliwia użytkownikom z całego świata przesyłanie, rozpowszechnianie, przetwarzanie itp. ogromnych ilości informacji. Mimo wszystko Internet, nie jest wolny od praw autorskich i jest ono egzekwowane. Oczywiście dużo trudniej jest kontrolować zasoby internetowe pod kątem plagiatu, niż np. prasę. Nie oznacza to jednak, że każdy ma tutaj wolną rękę.

Czym jest prawo autorskie w Internecie?

Prawo autorskie w Internecie będzie miało takie same zastosowania i regulacje, jak w innych przypadkach. Mówiąc ogólnie, jest to zbiór praw, jakie przysługują i obowiązują autora utworu. Trzeba zaznaczyć, że utwór jest tutaj rozumiany jako każdy przejaw twórczości, a więc będzie to zarówno muzyka, jak i grafika lub tekst pisany itp.

Prawo autorskie reguluje także kwestie użytkowania utworu oraz czerpania z niego korzyści. W Polsce podstawą prawną jest ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Prawo autorskie jest najczęściej oznaczone symbolem “©”.

Jak wygląda prawo autorskie w praktyce?

Przede wszystkim prawo autorskie można rozróżnić na dwa: majątkowe oraz osobiste (niemajątkowe). To drugie jest w pewnym sensie prostsze. Dlaczego? Prawa autorskiego osobistego nie możemy się zrzec, przekazać go, ani nigdy nie wygaśnie. Po prostu, mamy je na zawsze. 

W przypadku prawa majątkowego możemy przekazać je komu chcemy, mogą być one przekazane w formie dziedziczenia oraz wygasają po upływie 70 lat od śmierci twórcy utworu.

Co ciekawe, znawcy prawa autorskiego toczą spór pomiędzy wyróżnieniem tych dwóch praw autorskich. Są podejścia: monistyczne (twierdzące, że oba prawa się przenikają) oraz dualistyczne (mówiące, że wymienione prawa autorskie są zupełnie odrębnymi prawami). 

Spór polega przede wszystkim na tym, że chociaż nazwa prawa autorskiego niemajątkowego, sugeruje brak powiązań z majątkiem, to w rzeczywistości tak nie jest, a także na odwrót. Prawo majątkowe jest zbieżne z prawami autorskimi osobistymi. Warto o tym pamiętać.

Dozwolony użytek publiczny, a prawa autorskie

Wobec praw autorskich, warto poruszyć zagadnienie tzw. dozwolonego użytku publicznego. Najprościej mówiąc, dozwolony użytek publiczny to legalne wykorzystanie konkretnego utworu, bez zgody autora. Jest to dozwolone najczęściej wtedy, kiedy użycie fragmentu lub całości danego utworu, jest niezbędne do stworzenia nowego dzieła i jest uzasadnione. Będą to np. różnego rodzaju analizy itp. 

Mimo to zawsze należy odpowiednio oznaczyć autora w taki sposób, aby było jasno zrozumiałe, że jest to jego utwór. Co możemy zaliczyć do dozwolonego użytku publicznego? Przede wszystkim będą to działania o charakterze informacyjnym, edukacyjnym, naukowym itp. Ponadto wyróżnić należy jeszcze:

• Prawo cytatu – wykorzystujemy fragment lub całość utworu w celu stworzenia własnego utworu z wymogiem podania właściwego twórcy. W taki sposób, aby odbiorcy mogli bez problemu przypisać konkretny fragment do odpowiedniego autora.

• Użytek prywatny – jest to najczęściej wypożyczenie bliskiej osobie jakiegoś utworu (np. książki) lub odtworzenie filmu na DVD w gronie znajomych. W tego typu sytuacjach, nie będziemy mówić o łamaniu prawa autorskiego.

Ważne aspekty prawa autorskiego w Internecie

Chociaż regulacje dotyczące prawa autorskiego mają swoje odzwierciedlenie również w Internecie, to należy wyróżnić pewne aspekty, które raczej nie mają miejsca w świecie realnym, a mogą także nas zastanawiać. Wobec tego, przyjrzyjmy się:

• Domena publiczna – będziemy mieli z nią do czynienia np. w przypadku dużych bibliotek i repozytoriów cyfrowych, stron rządowych itp. Znajdują się tam utwory, co do których prawa autorskie wygasły lub nigdy ich nimi nie obejmowano. Można z nich korzystać w dowolny sposób. Będą to zazwyczaj starodruki jak np. tekst “Bogurodzicy”.

• Utwory zależne – w stosunku do nich prawa autorskie mają zastosowania. Są to swego rodzaju odtworzenia innych utworów. Będziemy w ten sposób mogli powiedzieć o różnego rodzaju tłumaczeniach, przekładach, opracowaniach, które opierają się na jakimś oryginalnym utworze itp.

• Licencje Creative Commons – przy internetowym prawie autorskim, nie mogło ich zabraknąć. Dokładniej omówiliśmy je przy okazji artykułu dotyczącego banków zdjęć. Każdy twórca może nimi objąć swój utwór, dzięki czemu zachowuje prawa autorskie, a jednocześnie określa jaka jest możliwość wykorzystywania danego dzieła. Najbardziej popularnymi licencjami są “CC-BY”, “CC-NY” oraz “CC0”.

Podsumowanie

Prawo autorskie w Internecie, w gruncie rzeczy jest tym samym czym jest w świecie realnym. Warto jednak zauważyć, że pewne zawiłość związane z obszernością Internetu, doprowadzają do niejasności, przez co egzekwowanie prawa autorskiego w tym środowisku jest trudniejsze. Należy jednak pamiętać o tym, że wszystko co znajduje się w Internecie, również jest obejmowane prawami autorskimi i nikt nie ma tutaj w 100% wolnej ręki.